3 września 2022 r. na Starym Rynku w Bydgoszczy odbędą się uroczystości upamiętniające ofiary niemieckich zbrodni z jesieni 1939 r. Przewidywany jest udział prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego. Była to okazja dla posła Jana Szopińskiego, by w przeddzień tego wielkiego wydarzenia politycznego przypomnieć się o rządowe zobowiązanie do usunięcia z terenów pozachemowskich zanieczyszczeń trujących od lat bydgoskie środowisko i mieszkańców miasta.
Poseł Jan Szopiński wygłosił z mównicy sejmowej następujące oświadczenie – apel:
„Chciałbym z tego miejsca zwrócić się do pana premiera Mateusza Morawieckiego, aby przy okazji jutrzejszej wizyty w Bydgoszczy (3 września), w ważnej sprawie – upamiętnienia ofiar niemieckich zbrodni z jesieni 1939 roku, ale przecież też spotkania pana premiera na kawce, na szachach z kolegami, aby pan premier znalazł czas, by obejrzeć trujące składowisko „Zielona” oraz na spotkanie z mieszkańcami Bydgoszczy, którzy kolejne lata są zatruwani tymi szkodliwymi odpadami.
Jeżeli szachowi koledzy pana premiera nie znają drogi na Zachem, to chętnie ja i moi wyborcy jutro posłużymy panu premierowi za przewodników. Niezależnie od tego zaproszenia, skieruję do prezesa Rady Ministrów interpelację i zapytam o formalne przyczyny braku realizacji wspólnej polityki rządu i instytucji rządowych w sprawie unicestwienia trucizn byłego bydgoskiego Zachemu i zmniejszenia poziomu zagrożeń dla mieszkańców miasta Bydgoszczy.
Otóż – tereny byłych Zakładów Chemicznych Zachem w Bydgoszczy to obszar, na którym najpierw hitlerowskie Niemcy, a potem wszystkie kolejne polskie rządy, aż do rządu PiS-u i Solidarnej Polski włącznie, produkują trotyl i składują substancje chemiczne zabójcze dla mieszkańców Bydgoszczy i dla bydgoskiego środowiska.
Tereny pozachemowskie są jednymi z najbardziej zanieczyszczonych obszarów poprzemysłowych nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Wchodzące w skład tego kompleksu składowisko o nazwie „Zielona”, to z kolei jedno z największych zanieczyszczonych miejsc dawnego zakładu.
Na zlecenie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska już w 2017 roku krakowska AGH opracowała wielowariantową koncepcję działań remediacyjnych dla kompleksu „Zielona”.
Ta koncepcja powinna być od pięciu lat systematycznie realizowana i finansowana przez rząd na terenach pozachemowskich. Tymczasem z mediów dowiadujemy się, że w sposób niedoskonały, daleki jestem od określenia, że nieudolny – RDOŚ w Bydgoszczy ogłasza obecnie przetarg na nową koncepcję remediacji dla tego terenu, tak jakby dokumentacja opracowana przez AGH nigdy nie istniała lub się rozpłynęła.
W związku z powyższym – zwracam się z tego miejsca z apelem, bo jest czas i jest okazja do tego, aby rząd nie kombinował jak koń pod górę jak rozmydlić swoją odpowiedzialność i być może przerzucić swoje zadania na samorządy i aby przystąpił do likwidowania odpadów pozachemowskich.”.
Posłuchaj wystąpienia posła J. Szopińskiego TUTAJ
***
Poseł Jan Szopiński złożył 7 września w tej sprawie interpelację nr 35823 do prezesa Rady Ministrów. Jej treść poniżej:
"Szanowny Panie Premierze,
teren dawnych Zakładów Chemicznych Zachem w Bydgoszczy jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych obszarów poprzemysłowych nie tylko w Polsce, ale także w Europie. Określa się go mianem "najgroźniejszej bomby ekologicznej" lub polskim Czarnobylem. W jego granicach znajduje się około 20 zidentyfikowanych ognisk zanieczyszczeń o dużym stopniu realnego zagrożenia dla środowiska, a w szczególności dla zdrowia i życia okolicznych mieszkańców.
Teren skażony przez dawną fabrykę chemikaliów, w tym materiałów wybuchowych, obejmuje około 45 km2 zanieczyszczonej ziemi i różnego rodzaju wód, zwłaszcza podziemnych. Ogromna część zanieczyszczeń płynie pod ziemią głównie na północny-wschód do Wisły oraz na północ do Brdy. Zanieczyszczenia są tak blisko rzeki Wisły, że istnieje ryzyko, iż wkrótce także ona zostanie skażona. Naukowcy z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie zwracają uwagę, że w Bydgoszczy dopuszczono do sytuacji katastrofalnej, ponieważ na terenie dawnych zakładów chemicznych występuje bardzo nietypowa mieszanka związków chemicznych, która przedostała się do środowiska i stale się przemieszcza. Te związki są odpowiedzialne za wiele różnych schorzeń, zatruć, a nawet możliwość utraty życia, jeśli ich stężenie jest wysokie. Są to substancje kancerogenne i mutagenne. Istnieją dowody na to, że powodują raka i mogą uszkadzać kod genetyczny. Kolejne pokolenia, które rodzą się na tych terenach, mogą chorować na różnego rodzaju choroby, także choroby genetyczne.
Obowiązek likwidacji skutków katastrofy ekologicznej na terenach pozachemowskich w Bydgoszczy spoczywa na administracji państwowej, to jest na rządzie oraz na instytucjach rządowych w terenie. Niestety, administracja rządowa podejmuje w tej kwestii działania niespójne i powolne, niezadowalające mieszkańców Bydgoszczy.
Nowym działaniem rządu lub, jak obawiają się bydgoszczanie – kolejnym etapem markowania działania przez rząd, jest projekt specustawy o wielkoobszarowych terenach zdegradowanych. Ma ona być dedykowana konkretnym, już zidentyfikowanym, terenom poprzemysłowym, w tym terenom Zachemu. Rząd chce zrzucić z siebie odpowiedzialność i przenieść zadania związane z tymi niebezpiecznymi odpadami na samorządy, w tym przypadku na samorząd Bydgoszczy. Właścicielami toksycznych odpadów zostałyby w myśl nowych przepisów gminy, ale – jak podnoszą samorządowcy - projekt ustawy nie gwarantuje finansowania przez rząd prac na rzecz ochrony środowiska. Finansowanie tych zadań jest o tyle istotne, że szacowany wstępnie koszt remediacji terenu po dawnym Zachemie, w cenach na dziś, może wynieść nawet 4 miliardy złotych, co jest kwotą przekraczającą możliwości samorządów miejskich i wojewódzkich.
W związku tym, że kwestie dotyczące remediacji terenu po dawnych Zakładów Chemicznych Zachem w Bydgoszczy należą do właściwości kilku resortów, uprzejmie proszę Pana Premiera o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania zadane przez wyborców:
1. Czy prawdą jest, że rząd odmawia remediacji terenu po dawnych Zakładów Chemicznych Zachem w Bydgoszczy? Czy w związku z tym rząd będzie wypłacał odszkodowania dla mieszkańców Bydgoszczy, którzy zachorują wskutek oddziaływania trujących substancji na ich zdrowie i życie?
2. Jakie będą źródła finansowania przyszłych, ewentualnych działań remediacyjnych, które specustawa o wielkoobszarowych terenach zdegradowanych ma przerzucić na samorząd Bydgoszczy? Czy Bydgoszcz otrzyma środki rządowe na wszystkie działania związane ze skuteczną remediacją?
3. Jak będą rozwiązane kwestie własnościowe dotyczące terenów, które winny zostać objęte remediacją? Jaki organ poniesie koszty załatwiania tych spraw własnościowych?
4. Jakie działania związane z remediacją terenu po dawnych Zakładach Chemicznych Zachem w Bydgoszczy zostaną zrealizowane przez rząd lub organy rządowe do końca 2022 roku, a jakie działania zostaną zrealizowane przez rząd w kolejnych latach?".
***
O otrzymanej odpowiedzi poinformujemy - obiecaliśmy i jest!
Z datą 10 października br. wpłynęła odpowiedź z Ministerstwa Klimatu i Środowiska o nastepującej treści:
(…) w odpowiedzi na interpelację Posła Jana Szopińskiego w sprawie realizacji zadań rządu w zakresie remediacji terenu po dawnych Zakładach Chemicznych Zachem w Bydgoszczy,
K9INT35823, przekazaną przez KPRM w celu udzielenia odpowiedzi, poniżej przekazuję stosowne informacje.
W dniu 22 czerwca 2018 r. pomiędzy Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej a Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Bydgoszczy została zawarta
umowa o dofinansowanie projektu „Remediacja terenów zanieczyszczonych w rejonie dawnych ZCh „ZACHEM” w Bydgoszczy w celu likwidacji zagrożeń zdrowotnych i środowiskowych, w tym dla
obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Wisły oraz Morza Bałtyckiego” nr POIS.02.05.00-00-0003/17 w ramach działania 2.5 Poprawa jakości środowiska miejskiego oś priorytetowa II Programu
Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020.
Realizacja projektu przewidziana jest na lata 2018-2023, a planowany całkowity jego koszt wynosi 93 425 000 zł, w tym 79 411 250 zł pochodzi ze środków Funduszy Europejskich. Informacje
o prowadzonych działaniach oraz ich rezultatach dostępne są na stronie https://www.gov.pl/web/rdos-bydgoszcz/wyniki-badanzrealizowanych-na-zlecenie-rdos-w-bydgoszczy
W ramach projektu planowana jest likwidacja bezpośredniego zagrożenia środowiskowego w obszarze oddziaływania dawnych Zakładów Chemicznych „ZACHEM” S.A. w Bydgoszczy, ze
szczególnym uwzględnieniem ochrony obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Wisły PLB040003 oraz wyeliminowanie bezpośredniego zagrożenia zdrowotnego mieszkańców osiedli Łęgnowo i Łęgnowo-Wieś zlokalizowanych w obszarze migracji zanieczyszczeń z rejonu kompleksu składowisk przy ul. Zielonej.
Efektem projektu będzie oczyszczenie skażonego środowiska gruntowo-wodnego z zanieczyszczeń organicznych i nieorganicznych emitowanych z kompleksu składowisk przy ul. Zielonej, zlokalizowanego w granicach dawnych Zakładów Chemicznych „ZACHEM” SA. Realizowane działania pozwolą na zatrzymanie migracji zanieczyszczeń z terenów skażonych na tereny zamieszkałe oraz obszar Natura 2000 Dolina Dolnej Wisły, przez co wyeliminowane zostanie zagrożenie zdrowotne i środowiskowe w obszarze oddziaływania Zakładów Chemicznych „ZACHEM” SA.
Projekt zakłada wykonanie 7 studni głębinowych i poddanie środowiska gruntowo-wodnego oczyszczaniu techniką pump-and-treat (P&T). Technika ta polega na odpompowywaniu
zanieczyszczonych wód podziemnych, poddawaniu ich częściowemu oczyszczeniu w specjalnej jednostce podczyszczającej, a następnie zatłoczeniu za pomocą studni iniekcyjnych z powrotem do
górotworu, dzięki czemu stosunki wodne w obszarze remediacji zostaną zachowane. Dla bieżącej kontroli postępu działań remediacyjnych planowane jest wykonanie sieci monitoringu złożonej z kilkunastu piezometrów wyposażonych w zestaw automatycznych czujników dla pomiaru wybranych parametrów fizykochemicznych. Zaplanowane działania remediacyjne zapewnią skuteczne oczyszczenie środowiska gruntowo-wodnego wraz z wymywaniem zanieczyszczeń zaabsorbowanych na gruncie, a wykonane studnie stanowić będą barierę hydrodynamiczną, która skutecznie zatrzyma lub przynajmniej znacząco ograniczy dalszą propagację zanieczyszczeń zabezpieczając tym samym osiedla mieszkaniowe przed ich dalszym dopływem.
Jednocześnie pragnę zwrócić na projekt ustawy o wielkoobszarowych terenach zdegradowanych (UD 312), który będzie dotyczyć również dawnych zakładów „Zachem”.
Projekt ten jest obecnie procedowany, a jego treść jest dostępna na stronach Rządowego Centrum Legislacji
https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12362213/katalog/12897182#12897182.
Kształt ustawy może jeszcze ulec zmianie. Celem planowanej regulacji jest m.in: usunięcie lub ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko wybranych wielkoobszarowych terenów poprzemysłowych, w tym eliminacja lub zabezpieczenie odpadów stwarzających zagrożenie dla środowiska oraz oczyszczenie zanieczyszczonych terenów celem późniejszego zagospodarowania, a także wskazanie organu administracji właściwego w sprawach wykonania projektu poprawy stanu środowiska na wielkoobszarowym terenie zdegradowanym.
Odnosząc się do kwestii własnościowych należy zauważyć, że projektowana ustawa ma ułatwić prowadzenie działań służących remediacji m.in. poprzez określenie zasad wywłaszczenia nieruchomości lub czasowego zajęcia nieruchomości w celu wykonania decyzji o poprawie stanu środowiska na wielkoobszarowym terenie zdegradowanym oraz wprowadzenie odpowiednich zmian w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami – w zakresie umożliwiania wywłaszczenia nieruchomości z uwagi na konieczność wykonania decyzji o poprawie stanu środowiska na wielkoobszarowym terenie zdegradowanym oraz rozszerzenia przepisów o opłacie adiacenckiej na udział w kosztach poprawy stanu środowiska.
Źródłem finansowania prac remediacyjnych, zgodnie z oceną skutków regulacji dla projektu, będą przede wszystkim środki w ramach Krajowego Planu Odbudowy (unijne z krajowym wkładem), środki unijne ramach programu FENiKS oraz środki NFOŚiGW oraz wfośigw (w tym przypadku WFOŚiGW w Toruniu).
(...) podpisała Małgorzata Golińska, sekretarz stanu w MKiŚ.
Opr. nim, 2 września 2022 r., aktualizacja 13 września 2022 r., aktualizacja 28 października 2022 r.